Dầm chính dầm phụ là gì? Khám phá vai trò then chốt trong kết cấu xây dựng 2025

Trong lĩnh vực xây dựng, việc nắm vững các khái niệm cơ bản về kết cấu là vô cùng quan trọng. Một trong những thành phần cốt lõi và thường xuyên được nhắc đến chính là dầm chính và dầm phụ. Vậy, dầm chính dầm phụ là gì và chúng đóng vai trò như thế nào trong việc đảm bảo sự vững chắc của một công trình? Bài viết này Nam Huy Home sẽ cùng bạn đi sâu vào phân tích khái niệm, phân loại, công dụng, sự khác biệt và những yếu tố quan trọng khác liên quan đến dầm trong kết cấu bê tông cốt thép.

1. Khái niệm cơ bản về dầm trong xây dựng

Trước khi đi sâu vào dầm chính dầm phụ là gì?, chúng ta cần nắm rõ khái niệm tổng quát về dầm. Dầm là một cấu kiện ngang quan trọng trong kết cấu xây dựng, thường được thiết kế để chịu lực uốn và tải trọng từ các bộ phận phía trên như sàn, tường hoặc mái. Chúng hoạt động như những thanh ngang hoặc nghiêng, giúp truyền tải trọng xuống các cột và móng, đảm bảo sự ổn định của toàn bộ công trình.

Trong thực tế, dầm không chỉ xuất hiện trong nhà ở mà còn trong cầu đường, nhà xưởng và các công trình công nghiệp. Việc thiết kế dầm đòi hỏi tính toán chính xác về kích thước, vật liệu và vị trí để tránh tình trạng nứt nẻ hoặc sụp đổ.

Dầm có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí, chẳng hạn như theo vật liệu (bê tông cốt thép, thép định hình) hoặc theo chức năng (dầm sàn, dầm mái). Hiểu rõ về dầm giúp các chủ đầu tư đánh giá chất lượng công trình, đồng thời tối ưu hóa chi phí xây dựng. Ví dụ, trong nhà dân dụng, dầm thường được bố trí theo lưới ô vuông để phân bố lực đều đặn.

1.2. Dầm chính là gì?

Dầm chính là loại dầm chịu trách nhiệm chính trong việc truyền tải trọng từ sàn hoặc mái xuống các cột và móng. Chúng thường có kích thước lớn, chiều dài kéo dài giữa các cột, và được thiết kế để chịu lực uốn lớn nhất trong hệ kết cấu. Trong sơ đồ cấu trúc, dầm chính nằm theo chiều dọc hoặc ngang, nối liền hai đầu cột, tạo thành khung xương chính cho sàn nhà. Kích thước của dầm chính thường lớn hơn so với các loại dầm khác, với chiều rộng từ 20-30cm và chiều cao từ 30-50cm tùy thuộc vào số tầng và tải trọng công trình.

Vai trò của dầm chính không chỉ dừng lại ở việc chịu lực mà còn giúp ổn định toàn bộ hệ thống. Trong quá trình thi công, việc đổ bê tông cho dầm chính đòi hỏi cốt thép chất lượng cao, với đường kính từ 12-32mm, để đảm bảo khả năng chịu kéo và nén. Một số ví dụ thực tế bao gồm dầm chính trong nhà phố 3 tầng, nơi chúng chịu tải từ sàn bê tông và mái tôn. Nếu thiết kế sai, dầm chính có thể dẫn đến tình trạng lún nền hoặc nứt tường, ảnh hưởng đến an toàn sử dụng.

Để dễ hình dung, hãy liệt kê một số đặc điểm chính của dầm chính:

• Chịu lực chính từ sàn và các bộ phận trên.
• Kích thước lớn, số lượng nhiều hơn trong lưới dầm.
• Bố trí theo chiều chính của công trình, nối với cột.
• Thường sử dụng bê tông cốt thép M250 trở lên.

Tổng thể, hiểu rõ dầm chính giúp bạn đánh giá bản vẽ thiết kế, đảm bảo công trình đạt tiêu chuẩn an toàn.

1.2. Dầm phụ là gì?

Dầm phụ là loại dầm hỗ trợ, có kích thước nhỏ hơn và được đặt vuông góc với dầm chính, nhằm chia nhỏ tải trọng từ sàn xuống hệ thống chính. Chúng không nối trực tiếp với cột mà thường gác lên dầm chính hoặc tường ngăn, đóng vai trò như giằng để tăng độ cứng cho sàn. Kích thước điển hình của dầm phụ là chiều rộng 15 – 20cm và chiều cao 25 – 40cm, phù hợp với các khoảng cách ngắn giữa các dầm chính.

Trong thiết kế, dầm phụ giúp giảm độ võng của sàn, phân bố lực đều hơn và tiết kiệm vật liệu. Chúng thường được sử dụng trong các khu vực như nhà vệ sinh hoặc lô gia, nơi tải trọng không quá lớn. Cốt thép cho dầm phụ có đường kính nhỏ hơn, từ 10-25mm, nhưng vẫn cần tuân thủ khoảng cách và lớp bảo vệ để tránh ăn mòn.

Một số lợi ích của dầm phụ bao gồm:

• Giảm tải trọng tập trung lên dầm chính.
• Tăng độ ổn định cho sàn bê tông.
• Dễ thi công và điều chỉnh theo thiết kế.
• Giúp tối ưu hóa chi phí trong công trình nhỏ.

Tuy nhiên, nếu bỏ qua dầm phụ, sàn có thể bị nứt hoặc biến dạng dưới tải trọng sử dụng. Do đó, trong bản vẽ kỹ thuật, dầm phụ luôn được tính toán kỹ lưỡng để hỗ trợ hiệu quả cho toàn bộ hệ thống.

2. Vai trò và chức năng của dầm chính dầm phụ trong xây dựng

Dầm chính dầm phụ là gì? không chỉ là định nghĩa mà còn liên quan đến vai trò thực tiễn. Trong xây dựng, hai loại dầm này bổ trợ lẫn nhau, tạo nên hệ thống kết cấu vững chắc. Chúng giúp phân bố tải trọng đều, giảm thiểu rủi ro và tăng tuổi thọ công trình. Việc sử dụng đúng vai trò của chúng là chìa khóa cho một ngôi nhà bền vững.

Trong phần này, chúng ta sẽ khám phá sâu hơn về chức năng cụ thể, từ chịu lực đến hỗ trợ thẩm mỹ.

2.1. Vai trò của dầm chính trong kết cấu

Dầm chính đóng vai trò trung tâm trong việc chịu và truyền tải trọng chính từ sàn, mái xuống cột và móng. Chúng đảm bảo sự ổn định tổng thể, đặc biệt ở các công trình đa tầng, nơi tải trọng tích lũy lớn. Không có dầm chính, hệ thống sàn có thể bị sụp hoặc lún không đều.

Ngoài ra, dầm chính còn góp phần vào độ cứng chống động đất, bằng cách hấp thụ lực ngang. Trong nhà ở, chúng thường chịu tải từ 200-500kg/m², đòi hỏi thiết kế kỹ lưỡng.

Một số chức năng chính:

• Chịu lực uốn và mômen lớn nhất.
• Truyền tải trọng xuống cột hiệu quả.
• Hỗ trợ sàn bê tông dày.
• Tăng khả năng chống chịu thời tiết.

Với vai trò này, dầm chính luôn được ưu tiên trong ngân sách xây dựng, chiếm khoảng 20-30% tổng chi phí kết cấu.

2.2. Vai trò của dầm phụ trong kết cấu

Dầm phụ hỗ trợ dầm chính bằng cách chia nhỏ tải trọng, giảm độ võng sàn và tăng độ cứng tổng thể. Chúng đặc biệt hữu ích ở các khu vực có tải trọng phân bố không đều, như phòng bếp hoặc ban công.

Chức năng chính bao gồm làm giằng vuông góc, hạn chế uốn cong và phân bố lực từ sàn mỏng. Trong thi công, dầm phụ giúp tiết kiệm vật liệu bằng cách giảm kích thước sàn ô.

Liệt kê vai trò:

• Chia tải trọng nhỏ lẻ.
• Tăng độ ổn định sàn.
• Hỗ trợ ở vị trí phụ trợ.
• Giảm chi phí tổng thể.

Không thể thiếu, dầm phụ đảm bảo công trình hoạt động mượt mà dưới tải trọng hàng ngày.

3. Sự khác biệt cơ bản giữa dầm chính và dầm phụ

Hiểu rõ dầm chính dầm phụ là gì không chỉ dừng lại ở việc biết khái niệm mà còn phải nắm được sự khác biệt cốt lõi giữa chúng. Mặc dù cả hai đều là cấu kiện chịu uốn, nhưng chúng có vai trò, kích thước, và cách bố trí khác nhau.

4. Nguyên lý làm việc của hệ dầm chính và dầm phụ

Hệ thống dầm chính và dầm phụ hoạt động theo nguyên lý truyền tải trọng “từ nhỏ đến lớn” và “từ cục bộ đến tổng thể”. Việc hiểu rõ nguyên lý này giúp làm sáng tỏ thêm về dầm chính dầm phụ là gì.

1. Sàn chịu tải: Bản sàn là lớp đầu tiên tiếp xúc với tải trọng (người, đồ đạc, tường ngăn, v.v.). Sàn chịu uốn và truyền tải trọng theo một hoặc hai phương đến các dầm đỡ nó.
2. Dầm phụ chịu tải từ sàn: Nếu có dầm phụ, bản sàn sẽ truyền tải trọng về các dầm phụ. Các dầm phụ này cũng chịu uốn và thu gom tải trọng từ một diện tích sàn nhất định. Đây là cách dầm phụ bắt đầu chuỗi truyền tải trong việc tìm hiểu dầm chính dầm phụ là gì.
3. Dầm phụ truyền tải về dầm chính: Sau khi nhận tải trọng từ sàn, dầm phụ sẽ truyền toàn bộ tải trọng này (dưới dạng các lực tập trung tại các điểm giao nhau hoặc tải trọng phân bố nếu dầm phụ dài) về các dầm chính mà chúng gác lên. Đây là điểm mấu chốt để phân biệt dầm chính dầm phụ là gì.
4. Dầm chính chịu tải tổng hợp: Dầm chính lúc này phải chịu tải trọng tổng hợp từ bản sàn (nếu sàn gác trực tiếp lên dầm chính), từ tường, và đặc biệt là từ các dầm phụ. Dầm chính cũng chịu uốn do các tải trọng này.
5. Dầm chính truyền tải về cột: Cuối cùng, dầm chính sẽ truyền toàn bộ tải trọng mà nó đang gánh chịu về các cột tại các điểm giao nối. Các cột sẽ tiếp tục truyền tải trọng xuống móng.
6. Cột truyền tải về móng: Cột là cấu kiện chịu nén chính, truyền tải trọng từ dầm xuống hệ thống móng.
7. Móng truyền tải xuống nền đất: Móng là bộ phận cuối cùng, tiếp nhận toàn bộ tải trọng của công trình và phân phối chúng ra nền đất, đảm bảo công trình đứng vững.

Quá trình này diễn ra liên tục và đồng bộ, đảm bảo rằng mọi tải trọng tác dụng lên công trình đều được phân phối và truyền xuống nền đất một cách an toàn và hiệu quả. Nắm vững nguyên lý này sẽ giúp bạn thực sự hiểu dầm chính dầm phụ là gì trong tổng thể kết cấu.

5. Vật liệu sử dụng cho dầm chính và dầm phụ

Khi tìm hiểu dầm chính dầm phụ là gì?, vật liệu là yếu tố then chốt quyết định độ bền. Thường thì cả hai loại dầm đều sử dụng bê tông cốt thép, nhưng có thể thay bằng thép định hình ở công trình lớn. Lựa chọn vật liệu đúng giúp tăng tuổi thọ và giảm chi phí bảo trì.

Phần này sẽ giới thiệu các loại vật liệu phổ biến và cách chọn lựa phù hợp.

5.1. Bê tông cốt thép – Vật liệu phổ biến nhất

Bê tông cốt thép là lựa chọn hàng đầu cho cả dầm chính và dầm phụ, nhờ khả năng chịu nén (bê tông) và chịu kéo (cốt thép). Mác bê tông thường từ M250-M400, tùy tải trọng.

Đối với dầm chính, cốt thép đường kính lớn hơn (12-32mm), bố trí dày đặc ở vùng chịu lực cao. Dầm phụ dùng thép nhỏ (10-25mm), với lớp bảo vệ 20-30mm để chống ăn mòn.

Lợi ích: 

• Chi phí thấp, dễ thi công.
• Độ bền cao, chống cháy tốt.
• Phù hợp với khí hậu Việt Nam.

Theo TCVN, khoảng cách cốt thép phải lớn hơn đường kính để đảm bảo bê tông lấp đầy.

5.2. Thép định hình và các vật liệu khác

Thép định hình (H, I) được dùng cho dầm chính ở nhà xưởng hoặc cầu, nhờ trọng lượng nhẹ và lắp ráp nhanh. Chúng chịu lực tốt hơn bê tông ở khoảng nhịp lớn.

Đối với dầm phụ, thép có thể kết hợp với sàn composite. Các vật liệu khác như gỗ hoặc composite ít dùng do độ bền thấp.

Ưu điểm thép:

• Nhẹ, dễ vận chuyển.
• Chịu lực động tốt.
• Thân thiện môi trường nếu tái chế.

Tuy nhiên, cần sơn chống gỉ để tăng tuổi thọ.

6. Kết luận

Tóm lại, hiểu rõ dầm chính dầm phụ là gì? giúp bạn xây dựng công trình vững chắc. Tại Nam Huy Home, chúng tôi cung cấp dịch vụ tư vấn và thi công chuyên nghiệp, đảm bảo chất lượng cao nhất. Hãy liên hệ để nhận hỗ trợ miễn phí và biến ý tưởng thành hiện thực bền vững. Với kinh nghiệm phong phú, Nam Huy Home luôn đồng hành cùng bạn trong mọi dự án xây dựng.